درباره اطلس
تعاریف
اطلس زندان‌های ایران چیست؟ اطلس زندان‌های ایران به دو زبان فارسی و انگلیسی به گزارش مستمر وضعیت زندانیان سیاسی، زندان‌هایی که در آن‌ها زندانیان سیاسی نگه‌داری شده‌اند و عملکرد قضاتی که برای فعالین سیاسی، اجتماعی و دگراندیشان حکم صادر می‌کنند می‌پردازد. اطلس زندان‌های ایران از اوایل سال ۱۳۹۰ جمع‌آوری اطلاعات را آغاز کرده است. نسخه اولیه اطلس در اواسط همان سال منتشر شد. اطلس از سال ۱۳۹۵ دامنه کار خود را گسترش داده و در قالب فعلی در اختیار کاربران قرار گرفته است. هدف اطلس چیست؟ اطلس می‌خواهد با گردآوری اطلاعات در کنار هم در پروفایل‌های جداگانه، تناقضات خبری را رفع کند، با پوشش اخبار تمامی زندانیان سیاسی و عقیدتی، تفاوت در کیفیت خدمات رسانه‌ای را که در بلندمدت منجر به نابرابری در توجه سازمان‌های حقوق بشری و افکار عمومی به زندانیان مختلف می‌شود، کاهش دهد، موارد نقض حقوق بشر در زندان‌ها را ثبت کند، موارد تخلف هر قاضی را در رابطه با هر زندانی به طور جداگانه ثبت کند، با دسته‌بندی اطلاعات با معیارهای مختلف، تصویر همه‌جانبه‌ای از وضعیت زندانیان سیاسی و عقیدتی بر اساس قوانین داخلی و موازین بین المللی حقوق بشری ارائه دهد، و امکان یاری‌رسانی حقوق بشری را افزایش دهد. آیا اطلس به کار فعالین سیاسی، محققین دانشگاهی یا سازمان حقوق بشری می‌آید؟ اطلس ابزار دفاع و یاری‌رسانی برای سازمان‌های غیردولتی، فعالین، دولت‌های خارجی و همه افرادی است که برای بهبود وضع حقوق بشر در ایران تلاش می‌کنند. اطلس طراحی شده تا رفتار با زندانیان سیاسی ایران را ضبط کند. اطلس با تفکیک زندانیان بر مبنای حیطه فعالیت، جنسیت، دین، اتنیک، اتهام و موارد نقض حقوق بشر و تلفیق آن‌ها با گاه‌شمار (Timeline)، این امکان را به محققین و فعالین سیاسی، اجتماعی و حقوق بشری می‌دهد که الگوهای احتمالی نقض حقوق بشر را بهتر ببیند یا آن‌ها را بررسی و کشف کنند. برای متوقف کردن این الگوها برنامه‌ریزی کنند. سازمان‌های حقوق بشری با کمک اطلس می‌توانند منبع کاملا قابل اعتمادی را برای دیدبانی مداوم وضعیت حقوق بشر در رابطه با زندانی‌های سیاسی و عقیدتی به کار گیرند ابزارهای وبسایت اطلس این امکان را به کاربران می‌دهد که الگوهای اجحاف قضات، بدرفتاری با زندانیان در بازداشتگاه‌ها و زندان‌های مختلف و روندهای محکومیت بر اساس اتنیک، مذهب، جنسیت، فعالیت و دیگر موارد را پیدا کنند. افراد شاخصی در جنبش حقوق بشر ایران اطلس را مورد استفاده قرار می‌دهند. برای مثال، دکتر احمد شهید، گزارشگر ویژه پیشین حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران، به طور منظم اطلس را برای گزارشات خود مورد استفاده قرار می‌داد. اطلس زندان‌های ایران همچنین یک ابزار کلیدی برای ترغیب کشورهاست که بتوانند در سازمان ملل متحد به نفع رصد وضعیت حقوق بشر ایران رای بدهند.حوزه فعالیت زندانیان چگونه تعیین می‌شود؟
اطلس زندانیان را بر پایه حوزه فعالیت احتمالی ایشان طبقه‌بندی می‌کند. در حال حاضر ۱۶ حوزه فعالیت در اطلس وجود دارد که در ادامه سه مورد از آن‌ها توضیح داده می‌شود:
سایر اتهامات مذهبی: در صورتی که اتهاماتی از قبیل همکاری با گروه‌های مذهبی مسلح یا تبلیغ برای ایشان به کسی تفهیم شده باشد و منابع آگاه درباره پرونده سکوت کرده باشند، اطلس نمایه او را در رسته «سایر اتهامات مذهبی» ثبت خواهد کرد. این رسته در اصل موقت است و نمایه‌های مربوط به آن یا حذف می‌شوند و یا به رسته‌های دیگر انتقال داده می‌شوند.
سایر اتهامات سیاسی: در صورتی که حوزه فعالیت یک زندانی کاملا نامشخص باشد یا اتهاماتی از قبیل فعالیت مسلحانه به او تفهیم شده باشد و یا اتهامات مرتبط با جاسوسی به کسی تفهیم شده باشد و اطلاعات کافی برای حذف نمایه یا انتقال آن به رسته‌های دیگر وجود نداشته باشد، اطلس نمایه را در رسته «سایر اتهامات سیاسی» ثبت می‌کند.
متهم ارتباط با دول خارجی: متهمین دوتابعیتی که به نظر می‌رسد به دلایل سیاسی حاصل از درگیری‌های داخلی یا برای امتیازگیری خارجی دستگیر شده‌اند، یا افرادی که از نظر سازمان‌های حقوق بشری داخلی و بین المللی یا افکار عمومی به دلایل سیاسی با اتهاماتی از قبیل جاسوسی یا ارتباط با دول متخاصم بازداشت شده‌اند، در این رسته قرار می‌گیرند.
آیا این اطلس، واقعا یک اطلس است؟ اطلس زندان‌های ایران، واقعا یک اطلس است. تنها تفاوت‌اش با اطلس‌های مرسوم این است که پژوهشگرانش هم در جست‌و‌جوی آن‌چه در گذشته رخ داده است هستند و هم در حال حاضر اطلاعات را به‌روزرسانی می‌کنند. در هنگام استفاده از اطلس باید این نکته را در نظر داشت که اطلاعات همه زندانیان در رسانه‌ها منتشر نشده و اطلس نیز به بعضی پرونده‌ها دسترسی پیدا نکرده است. واقعیت این است که تخمین قابل اتکایی از تعداد این‌گونه پرونده‌ها وجود ندارد. اطلس این امکان را به کاربران می‌دهد که نه تنها بر داستان تک تک افراد تمرکز کنند، بلکه با استفاده از اطلس می‌تواند با نگاه سراسری، الگوها، روال و مسیر بدرفتاری و اجحاف را در میان قضات و زندان‌ها دریافت. اطلس داستان‌های منحصر به فرد زندانیان را با تصویر بزرگ توام می‌کند و یک ابزار ارزشمند برای هر کسی که روی اصلاحات قضایی و بهبود وضع زندان‌ها تلاش می‌کند فراهم می‌آورد. اطلس همچنین ابزاری است که می‌تواند و باید در خدمت آزادی تمام زندانیان سیاسی قرار بگیرد. یک نقشه به‌روز توزیع و جمعیت زندانیان سیاسی را در هر زندان نشان می‌دهد. کاربران می‌توانند روندهای سراسری مورد نظر خود را رصد کنند یا این‌که فقط روی یک موضوع خاص، مثلا بازداشتگاه‌های وزارت اطلاعات تمرکز کنند. ماتریکس جمعیتی اطلس به کاربران کمک می‌کند که زندانیان سیاسی را بر اساس اتنیک، جنسیت، اتهامات و دیگر متغیرها دسته‌بندی کنند. در نهایت، اطلس زندان‌های ایران قضات را بر مبنای تعدادی از متغیرها، همچون میانگین احکام حبسی که صادر کرده‌اند، تعداد احکام یا میزان تخلفات علیه زندانیان سیاسی رده‌بندی کنند.